Yaqowiyu, Ngrayah Pangapura

Yaqowiyu (JIBI/SOLOPOS/ Sunaryo Haryo Bayu)

Sendang Plampeyan kang mapan sakidule Mejid Ageng dadi seksi bisu manawa Jemuwah (13/1/2012) iku, tlatah Jatinom dadi segara manungsa. Ing lapangan gedhe sacedhake sendang iku, wong cacah ewon padha tumpleg bleg dadi siji. Sirahe padha ndhangak, tangane diangkat loro-lorone, mripate padha nyawang playune apem kang disebar saka sawetara menara kayu kang didegake ing papan kuwi.

Promosi Jalur Mudik Pantura Jawa Makin Adem Berkat Trembesi

Nalika ana apem sumebar, wong-wong iku padha rebutan, cepet-cepetan ngrayah supaya apem iku bisa kecekel lan dadi duweke.

Mangkono sakcuil gambaran upacara tradhisi yaqowiyu kang digelar ing Jatinom, sawijining desa ing wewengkone Kabupaten Klaten. Yaqowiyu ing Jatinom iki wus kondhang kaloka kanthi simbul upacara sebar apem. Mula ora maido, saben upacara adat Saparan kang ditutup kanthi adicara sebar apem iki dadi tradhisi kang bisa nggeret puluhan ewon warga saka tlatah ngendi-endi.

Tradhisi sebar apem iki ajeg bisa nggeret kawigatene warga bebrayan. Kaya ing taun iki, kang digelar Jemuwah (13/1) kapungkur. Warga bebrayan padha nyelakke wektu kanggo melu ngrayakake upacara tradhisi sebar apem iki. Ana sing direwangi ngebis, nyewa montor, numpak bis bebarengan sakampung, utawa nggawa pit montore dhewe-dhewe. Kabeh tekate padha. Cekat-ceket nekani Jatinom saprelu melu ngrayah apem kang disebarake ing upacara kuwi. Wiwit nom-noman nganti simbah-simbah padha ora gelem kalah. Ngakune rata-rata padha mburu berkah, sanajan apem Yaqowiyu kang disebar ora sethithik kang tiba ing lemah.

Sawetara warga kang ditemoni Espos, mratelakake maneka warna alesan mburu apem yqowiyu. Ana sing mracayani apem yaqowiyu iku manawa ditandur bisa nyuburake lemah. Manawa diborehke ing awak, tangan lan sikil, jarene uga bisa kanggo tamba kesel lan pegel, lan liya-liyane. Nanging embuh bener utawa ora, kabeh kuwi bali maneh ing kayakinane dhewe-dhewe.

Sawetara sumber kang coba ditemoni Espos nyebutake manawa sujarah tradhisi sebar apem iku maune dilakoni dening Ki Ageng Gribig wektu 15 Sapar 1511 H. Rikala semana Ki Ageng Gribig lagi wae kondur saka Mekah sawuse munggah kaji, lan kondure ngasta oleh-oleh arupa apem kang isih manget-manget kanggo anak-putune, sedulur lan tangga teparo. Kabeh banjur ngumpul lan ngrungokake crita sarta wejangan ilmu saka Ki Ageng Gribig. Ing kalodhangan iku, Ki Ageng Gribig uga ngedum oleh-olehe kanthi rata.

Nanging, apem mau ora cukup kanggo sakabehe wong kang ana ing papan kono. Mula, Ki Ageng Gribig banjur dhawuh marang garwane supaya mangsakake apem supaya dadi akeh lan kabeh wong kuwi bisa melu ngrasakake.

Nyebar apeme kuwi dilakoni Ki Ageng Gribig sawuse rampung Salat Jumat. Sadurunge diedum marang tangga teparone, piyambake ngumbul donga luwih dhisik supaya antuk berkah. Sarampunge ndonga, apem mau lagi disebarake marang sedulur lan tangga-tangga kang cacahe akeh. “Nanging apem kang diasta mau ora cukup didum. Mula Ki Ageng Gribig banjur nyuwil-nyuwil apem mau cilik-cilik lan diedum kanthi rata. Semangat ngedum rejeki iku kang nganti seprene ditulad dening warga Jatinom,” piterange Mulyata, sesepuh warga Jatinom.

Ing kalodhangan liya, Jurukunci Makam Ki Ageng Gribig, Panji Supardi, nyebutake tembung apem iku asale saka tembung afwan kang tegese pangapura. Bisa wae dimaknani puluhan ewon wong kang padha rayahan apem kang disebar ing tradhisi Yaqowiyu iku minangka tandha padha rayahan pangapura, padha rebutan pangapura saka sakabehe wong.

Dene miturut Murtadlo Purnomo, paraga Ki Ageng Gribig nalika upacara yaqowiyu Jemuwah kapungkur, nandhesake tradhisi sebar apem satemene ngandhut piwulang luhur kang adhedhasar tembung  afwan kang ateges pangapura. Apem iku dadi simbuling pangapura.

“Sebar apem iki bisa dimaknani minangka simbul prentah marang manungsa supaya tansah nyuwun pangapura marang Sing Maha Kuwasa. Sikep iku ndadekake manungsa tansah eling marang uripe. Sejatine uripe manungsa iku ana sing mirsani,” ujare.

JIBI/SOLOPOS/Damar Sri Prakoso